Pańszczyzna, chłopi i polskość

Wszyscy Jesteśmy ze Wsi

Jakub Bojko na przełomie wieków pisał: „W nas pokutuje dusza bardzo starej brzydkiej pani, która zmarła w roku pańskim 1848, a zwała się pańszczyzną”.

W 2. Odcinku podcastu „Wszyscy jesteśmy ze wsi” o kulturze i historii polskiej wsi Michał Rauszer przedstawia korzenie systemu pańszczyźnianego w Polsce oraz przygląda się jego rozwojowi i dziedzictwie.

– Pańszczyzna była najważniejszą instytucją w polskim życiu społecznym, gospodarczym. Związek pomiędzy pańszczyzną a polskością jest fundamentalny – mówi w naszym podcaście, gość programu Adam Leszczyński – W tym systemie grali wszyscy. Historia Polski od połowy XIX wieku jest historią uwalniania się od pańszczyzny i zbudowania społeczeństwa, które jest bardziej egalitarne – dodaje historyk.

– Szlachta była właścicielem I Rzeczpospolitej – konluduje redaktor programu Michał Rauszer. Przypomina też koncepcję sarmackiego pochodzenia szlachty i odmiennego pochodzenia chłopstwa (od biblijnego Chama). Jak zwraca uwagę Rauszer, zaznaczenie braku wspólnych korzeni obu warstw pozwalało uzasadnić zniewolenie tych drugich – Istotą pańszczyzny było to, że wiązało się z koncepcją polskości. Do odzyskania niepodległości w 1918r. większość chłopów za Polaków się nie uważała. Nie utożsamiała się z polską i polskością, postrzegała się przez pryzmat religii, języka, stanu chłopskiego lub okolicy – dodaje redaktor podcastu.

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.

Materiały dostępne na stronie dostępne na licencji CC BY SA 3.0 PL

Prowadzący podcast:

Michał Rauszer – etnolog i kulturoznawca, doktor. Pracuje na Uniwersytecie Warszawskim. W swoich badaniach koncentruje się na oporze i buntach podporządkowanych, aktualnie pracuje nad książką o drogach emancypacji chłopów. Prowadził badania etnograficzne nad kulturą ludową na Spiszu, Podhalu i na Górnym Śląsku. Brał udział w cyklu spotkań pt. Ludowa historia polski, autor licznych artykułów o tematyce oporu chłopów (opublikowanych w Le Monde diplomatique-Edycja Polska i Nowym Obywatelu). Jako badacz współpracuje z fundacją Obserwatorium.

Stowarzyszenie Folkowisko wywodzi się ze wsi Gorajec na Roztoczu Wschodnim, jednak organizuje działania zarówno na szczeblu lokalnym (wieś, gmina, powiat) jak i ogólnokrajowym i międzynarodowym. Od początku swego istnienia działa na rzecz zmiany społecznego odbioru kultury wiejskiej, podejmując tematy, które są w dominującej narracji pomijane lub traktowane w sposób stereotypowy.