Mimo niesprzyjających warunków w dwudziestoleciu międzywojennym, w Polsce dokonywał się powolny postęp w zakresie ochrony zdrowia. Dzięki szczepieniom w 1937 r. wyeliminowano ospę. Wprowadzono również szczepienia na gruźlicę i zredukowano znacznie zapadalność na choroby zakaźne. Wydłużyła się oczekiwana długości życia, czemu towarzyszyło zjawisko występowania chorób przewlekłych. Podwoiła się liczba praktykujących lekarzy, ale niewielu z nich pracowało na wsi. Wywodzili się oni głównie z wyższych warstw społecznych i nie rozumieli kodów kulturowych wiejskiej społeczności. Traktowali pracę na prowincji jako rodzaj zesłania. Na wysokim poziomie stała za to medycyna akademicka. System służby zdrowia spoczywał na barkach samorządów i opierał się na Powiatowych Kasach Chorych – ubezpieczenie społeczne obejmowało jednak tylko pracowników najemnych. Powołane po I wojnie światowej Ministerstwo Zdrowia Publicznego zlikwidowano w 1926 r., a całość dotychczasowych działań w zakresie ochrony zdrowia przeniesiono do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Walkę z chorobami prowadzono niekiedy metodami policyjnymi, które polegały na izolowaniu chorych w tzw. prewentoriach. Bardzo prężnie w tym czasie w II RP, jak i na świecie rozwijał się ruch eugeniczny.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Rafałem Halikiem, z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Po II wojnie światowej Rumunia znalazła się wśród państw bloku wschodniego. W przeciwieństwie do Polski nie doświadczyła ani ogromnych zniszczeń wojennych, ani jej elity bardzo nie ucierpiały. Słaba i nieliczna w dwudziestoleciu międzywojennym partia komunistyczna, w ciągu kilku lat znacznie rozbudowała swoje szeregi. Od 1944 do 1965 r. najważniejszą osobą w państwie był Gheorghe Gheorghiu-Dej. Do 1954 r. kierował on Rumuńską Partią Komunistyczną i odpowiadał za wdrażanie agresywnej nacjonalizacji i kolektywizacji, która pozbawiła ludzi własności prywatnej. Partia za jego rządów zagospodarowała państwo, a komuniści wyrośli na nową burżuazję. Polityka ekonomiczna wyniszczyła dotychczasową elitę, a w jej miejsce pojawiła się nowa ściśle powiązana z aparatem władzy. Securitate – rumuńska policja polityczna – znacznie przewyższała brutalnością i okrucieństwem polskie UB. Relacje z ZSRR przypominały system kolonialny. Od połowy lat pięćdziesiątych Rumunia zaczęła jednak emancypować się spod kurateli ZSRR. Prowadziła bardziej samodzielną politykę zagraniczną i gospodarczą. Jej terytorium w 1958 r. opuściły wojska radzieckie, a następnie doradcy sowieccy obecni we wszystkich ministerstwach. Po śmierci Gheorghiu-Dej’a w 1965 r., zastąpił go Nicolae Ceaușescu. Rumunia jako jedyne państwo bloku wschodniego w latach sześćdziesiątych nie zerwała kontaktów dyplomatycznych z Izraelem, ani nie uczestniczyła w inwazji na Czechosłowację.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. hab. Błażejem Brzostkiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Jerzy Giedroyć urodził się na początku XX w. w Mińsku, pod zaborem rosyjskim, w rodzinie książęcej. Kształcił się w Moskwie, Mińsku, a następnie w Warszawie. W młodości związał się z takimi czasopismami jak „Myśl Mocarstwowa”, „Bunt Młodych” i „Polityka”. Ich tytuły odzwierciedlały jego aktualne poglądy i ich ewolucję. Przed II wojną światową pracował w kilku ministerstwach, a po jej wybuchu przedostał się do Rumunii. Później trafił do 2 Korpusu Polskiego, gdzie redagował pismo „Orzeł Biały”, skierowane do polskich żołnierzy dla pokrzepienia serc. Przede wszystkim jednak był znany jako założyciel w 1946 r. Instytutu Literackiego, w 1947 r. miesięcznika „Kultura”, a także „Zeszytów Historycznych” w 1962 r. W swojej francuskiej siedzibie Maisons-Laffite skupił grono znakomitych pisarzy i myślicieli, którzy dzielili się swoją wizją Polski i regionu środkowowschodniego. Instytut był symbolem niezależnej myśli i wyrastał poza tradycyjne rozumienie emigracji. Tworzyło go zaledwie kilka bliskich Giedroyciowi osób. Na łamach „Zeszytów Historycznych” wydawanych do 2010 r. toczyły się ważne dyskusje historyczne. Zostawił przesłanie, aby nie bać się podejmowania nawet najtrudniejszych tematów, ponieważ tylko w ten sposób można zerwać z upiorami przeszłości.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr hab. Sławomirem Łukasiewiczem, profesorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

We wrześniu 1944 r. alianci rozpoczęli operację o kryptonimie „Market Garden”. Przeszła ona do historii jako największy desant wojsk spadochronowych w czasie II wojny światowej. Obok żołnierzy brytyjskich, amerykańskich i kanadyjskich brała w niej udział 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa dowodzona przez gen. Stanisława Sosabowskiego. Celem operacji było zajęcie Zagłębia Ruhry – zaplecza przemysłowego III Rzeszy, a w konsekwencji jak najszybsze zakończenie II wojny światowej. Cel strategiczny jednak nie został osiągnięty. Co prawda, opanowano dwa z trzech zakładanych mostów, wyzwolono niektóre holenderskie miasta, ale front się zatrzymał, a wojska alianckie poniosły straty na poziomie 60 proc. Przy planowaniu operacji nie doceniono woli oporu niemieckiego przeciwnika. Zawiodła organizacja. Desantowi nie sprzyjały warunki atmosferyczne. Niestety, w ogólnym rozrachunku II wojny światowej operację „Market Garden” należało zaliczyć w poczet niepowodzeń wojsk alianckich.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr Janem Szkudlińskim, kierownikiem Działu Naukowego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Po II wojnie światowej Polsce nadano nowy kształt terytorialny. Utraciła ziemie na wschód od linii Curzona, a jako rekompensatę otrzymała tereny na północy i zachodzie, należące dotychczas do Niemiec. Decyzje w tej sprawie latem 1945 r. zapadły na konferencji w Poczdamie. Podjęli je przedstawiciele tzw. Wielkiej Trójki. Odnośnie do granicy zachodniej nie zdołano podpisać odrębnego traktatu pokojowego. Ziemie te jedynie oddano pod polską administrację. Przez lata nowym mieszkańcom towarzyszyło poczucie tymczasowości i niepewności, które odbijało się na substancji materialnej regionu.Na Dolny Śląsk przybywali mieszkańcy z ościennych województw, przesiedleńcy z tzw. Kresów Wschodnich, Ukraińcy i Łemkowie wysiedleni w ramach akcji „Wisła”. Tutaj skupiło się także osadnictwo Żydów ocalałych z Zagłady. Niemcy, którzy nie zdążyli się ewakuować przed nacierającą Armią Czerwoną, zostali przesiedleni w 1946 r. na podstawie postanowień konferencji poczdamskiej. Zasiedlanie regionu w większości odbywało się w warunkach chaosu i spontaniczności. Zdaniem rozmówczyni powstało tu wielkie laboratorium społeczne, w którym spotkali się ludzie z miejsc odległych od siebie nie tylko przestrzennie, ale i kulturowo, którzy w warunkach II RP nigdy nie mieliby szansy na kontakt.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Małgorzatą Ruchniewicz historyczką z Uniwersytetu Wrocławskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Układ graniczny między PRL a RFN z grudnia 1970 r., wpłynął na ocieplenie relacji obu państw. Otworzył drogę do powstania w 1972 r., pod patronatem komisji UNESCO, Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej złożonej z geografów i historyków. W 2018 r. do tego grona dołączyli nauczyciele. Co dwa lata komisja organizowała konferencje naukowe. Ponadto wydawała zalecenia odnośnie do sposobu opisywania w podręcznikach stosunków polsko-niemieckich. W opinii prof. Roberta Traby, w okresie PRL, największe emocje wśród historyków wzbudzał temat przymusowych wysiedleń oraz Zakonu Krzyżackiego. W 2008 r. komisja rozpoczęła pracę nad wspólnym podręcznikiem do historii dla uczniów szkoły podstawowej. Pierwsza z czterech książek: „Europa. Nasza historia” ukazała się w 2016 r. Ostatnia – poświęcona historii najnowszej – Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne opublikowało w 2020 r., ale dopiero na początku 2024 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej dopuściło go do użytku szkolnego.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Robertem Trabą, historykiem i politologiem z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, w latach 2007–2020 współprzewodniczącym Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Polityka appeasementu – ustępstw wobec III Rzeszy, dążącej do rewizji porządku wersalskiego – przypadła na drugą połowę lat trzydziestych XX w. Różne czynniki złożyły się na brak reakcji państw Zachodu na jawne łamanie od 1935 r. przez Adolfa Hitlera kolejnych punktów traktatu kończącego I wojnę światową. Zachód w żaden sposób nie sprzeciwił się wprowadzeniu w 1935 r. służby wojskowej w III Rzeszy, remilitaryzacji Nadrenii w 1936 r., przyłączeniu Austrii w 1938 r., a gdy w tym samym roku wybuchł konflikt niemiecko-czechosłowacki o Kraj Sudetów, na konferencji w Monachium podpisano de facto układ rozbiorowy Czechosłowacji. Brytyjski premier Neville Chamberlain uważał porozumienie monachijskie za gwarancję pokoju w Europie. Druzgocący cios polityce ustępstw zadała 15 marca 1939 r. inwazja III Rzeszy na Czechy i Morawy, która złamała tym samym podpisany kilka miesięcy wcześniej układ. Dopiero wówczas, wobec groźby kolejnej agresji ze strony Niemiec, Wielka Brytania udzieliła Polsce i Rumunii jednostronnych gwarancji bezpieczeństwa.Nie zrozumiemy polityki appeasementu bez zagłębienia się w brytyjską politykę lat trzydziestych. Jak ona wyglądała? Jakie miała priorytety? Dlaczego Polska nie miała dobrej prasy na Zachodzie i postrzegano ją jako chwiejnego sojusznika?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Piotrem M. Majewskim, pracownikiem Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Wychodzenie Węgier z komunistycznej dyktatury miało nieco inną dynamikę niż w Polsce. To w latach osiemdziesiątych w kręgach opozycyjnych zaczęła się kariera polityczna obecnego premiera Węgier – Viktora Orbána. Należał on do ścisłego grona założycieli w 1988 r. Fideszu – Stowarzyszenia Młodych Demokratów. Od pierwszych demokratycznych wyborów parlamentarnych w 1990 r. Viktor Orbán, jak i jego partia była obecna w Zgromadzeniu Krajowym. On sam w latach 1998–2002 po raz pierwszy sprawował funkcję premiera. Z ogromną przewagą Fidesz przejął władzę w 2010 r. i zaczął nadawać nowy bieg demokratycznym mechanizmom sprawowania władzy. Zdestabilizował rynek mediów poprzez uzależnienie go w niemal 80 proc. od rządu. Zoligarchizował gospodarkę. Praktycznie przed każdymi wyborami zmienia ordynację wyborczą. Wprowadził wiele programów wsparcia rodziny, ale to nie poprawiło wskaźnika dzietności na Węgrzech. Najnowsze dane Europejskiego Urzędu Statystycznego wskazują na Węgry jako najbiedniejsze państwo Unii Europejskiej?Dlaczego traktat w Trianon z 1920 r. jest traumatycznym wydarzeniem dla Węgrów? Jakie działania węgierskiego rządu wpływają antagonizująco na relacje z sąsiadami? Jak Viktor Orbán rozumiane chrześcijaństwo?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Dominikiem Héjjem, autorem książki „Węgry na nowo. Jak Wiktor Orbán zaprogramował narodową tożsamość”.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkitu…

Od 2016 r. na terenie byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte prowadzone są prace archeologiczne. W trakcie kilkuletnich wykopalisk odnaleziono ponad 80 tys. przedmiotów związanych z historią tego miejsca, zlokalizowano relikty budynków funkcjonujących kiedyś na półwyspie, a także pochówki dziewięciu z szesnastu żołnierzy poległych i zamordowanych. Badania archeologiczne terenu Westerplatte wniosły wiele nowych szczegółów do naszej wiedzy, których próżno szukać w dokumentach, czy wspomnieniach i relacjach. Badania te są o tyle ciekawe, że znaleziska często można połączyć z konkretnymi osobami i wydarzeniami.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z Filipem Kuczmą, kierownikiem Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Latem 1944 r., gdy front zbliżał się do przedwojennych granic Rzeszy, Wrocław planowano przekształcić w twierdzę. Początkowo przygotowania koncentrowały się na gromadzeniu zapasów żywności i organizowaniu odpowiedniej sieci szpitali polowych. Powołano także pod broń mężczyzn w wieku pozapoborowym (Volksstrurm). Garnizon okazał się dobrze przygotowany do obrony. Sowieci do granic miasta doszli w końcu stycznia 1945 r., a kapitulacja nastąpiła 6 maja 1945 r. Przez pierwsze dwa miesiące oblężenia Niemcy wykorzystywali do przerzutu broni, ludzi i ewakuacji rannych lotnisko na Gądowie Małym, a po zdobyciu go przez żołnierzy Armii Czerwonej, zbudowali pas startowy na jednej z ulic w śródmieściu. W wyniku trzymiesięcznego szturmu Wrocław zniszczono w blisko 70 proc., w walkach obie strony ponosiły znaczne straty – 8 tys. zabitych po stronie niemieckiej i 12 tys. po stronie sowieckiej. Jakie błędy popełniła Armia Czerwona podczas oblężenia Wrocławia?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Tomaszem Głowińskim, pracownikiem Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkitu…

W październiku 1956 r. Władysław Gomułka – oskarżony w 1948 r. o tzw. odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne, a następnie więziony – wrócił na szczyty władzy w Polsce. Stało się to w dramatycznych okolicznościach szerzących się w kraju protestów, którym towarzyszyły hasła niepodległościowe, antysowieckie i antyrosyjskie. Jako I sekretarz KC PZPR próbował zapanować nad nastrojami społecznymi i przywrócić kontrolę partii nad życiem społecznym i politycznym. Społeczeństwo pokładało w nim ogromne nadzieje, jednak nie zostały one spełnione. Liberalizacja systemu okazała się przejściowa, ale nie powrócono do brutalnych metod z czasów stalinizmu. Za jego rządów przez Polskę przetoczyła się fala antysemityzmu. Z drugiej strony wielkim sukcesem Gomułki była normalizacja stosunków polsko-niemieckich w 1970 r. Protesty społeczne wyniosły Gomułkę do władzy w 1956 r., one też w grudniu 1970 r. przyczyniły się do jego upadku. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Pawłem Machcewiczem z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Zarówno w XX, jak i XXI w. Polska urządzała zawody sportowe o randze europejskiej i światowej. Poza zasięgiem jej możliwości nadal jednak pozostaje olimpiada. W latach dwudziestych XX w. przedstawiciele polskiego ruchu olimpijskiego propagowali koncepcję Igrzysk Środkowoeuropejskich. Niestety, nie znalazła ona uznania wśród większości członków Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Przy okazji tej inicjatywy powstawały ciekawe projekty budowy infrastruktury sportowej. W okresie PRL do inicjatywy organizacji olimpijskiej nie wracano. Zresztą jakiekolwiek polskie pomysły musiałyby zyskać aprobatę w Moskwie. Do tej idei nawiązali dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych dwaj wybitni sportowcy i olimpijczycy – Ryszard Parulski i Wojciech Zabłocki. Ostatnie deklaracje prezydenta Andrzeja Dudy, a następnie premiera Donalda Tuska na nowo otwierają marzenia Polaków o olimpiadzie w naszym kraju.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Kamilem Potrzuskim, historykiem sportu z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Epidemia grypy hiszpanki w latach 1918–1920 była największym kryzysem zdrowotnym w dziejach ludzkości. Szacuje się, że w tym czasie mogło umrzeć nawet 100 mln ludzi. W Polsce życie straciło od 150 do 300 tys. osób. Zdaniem rozmówcy prawdopodobnie nie było jednego miejsca, w którym aktywował się wirus, ale równocześnie działo się to w kilku regionach świata. Wiele czynników przyczyniło się do jego rozprzestrzenia. Wojna i towarzyszące jej ruchy migracyjne sprawiły, że spotkały się wirusy z miejsc oddalonych od siebie o tysiące kilometrów. W Polsce w tym samym czasie co hiszpanka szalała epidemia tyfusu, który również przyczynił się do śmierci porównywalnej ilości ludzi. Jak przebiegała epidemia w Polsce i na świecie? W jaki sposób leczono chorych? Jaki był wkład pomocy amerykańskiej w zwalczaniu epidemii tyfusy oraz przezwyciężeniu klęski głodu?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z Łukaszem Mieszkowskim, pracownikiem Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk oraz wicedyrektorem Instytutu Pileckiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Prawo do własnej organizacji pocztowej w Wolnym Mieście Gdańsku przyznano Polsce w postanowieniach traktatu wersalskiego i późniejszych umowach. Przez całe dwudziestolecie międzywojenne polska organizacja pocztowa była źródłem konfliktu. Gdańscy Niemcy uważali, że istnienie placówki z własną siedzibą, przyjmującą interesantów stanowi przekroczenie polskich uprawnień. Polskie przygotowania do wybuchu wojny zakładały obronę dwóch miejsc w Wolnym Mieście Gdańsku: półwyspu Westerplatte i głównego budynku Poczty Polskiej. Stopniowo wzmacniano załogę poczty, a w kwietniu 1939 r. przysłano tam oficera wywiadu z zadaniem przygotowania obrony placówki. Los obrońców Poczty Polskiej był tragiczny w porównaniu do obrońców Westerplatte. Po kapitulacji osądzono ich i skazano na karę śmierci. Wojnę przeżyło tylko czterech spośród ponad pięćdziesięcioosobowej załogi.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Janem Szkudlińskim, kierownikiem Działu Naukowego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Począwszy od końca lat trzydziestych do początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku w Rumunii jedna dyktatura ustępowała miejsca innej. W 1938 r. król Karol II w wyniku wewnętrznego przewrotu wprowadził w kraju rządy dyktatorskie pod hasłem ratowania królestwa, w obliczu destabilizujących je czynników. W czasie II wojny światowej władzę sprawował reżim Iona Antonescu, który zmusił dotychczasowego króla do abdykacji na rzecz syna, Michała I. Rumunia, jako sojusznik III Rzeszy kontynuowała w czasie wojny politykę jawnie antysemicką i odpowiada za śmierć wielu tysięcy jej żydowskich obywateli. Następnie władzę przejęli komuniści i stworzyli w Rumunii jeden z najokrutniejszych reżimów totalitarnych.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Błażejem Brzostkiem z Uniwersytetu Warszawskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Litwa w świadomości Polaków funkcjonuje głównie przez pryzmat edukacji szkolnej, zarówno historycznej, jak i literackiej. Niejednokrotnie przedstawia ona naszego północno-wschodniego sąsiada w sposób wyidealizowany i nie do końca oddaje, to czym Litwa była naprawdę. Z kolei Litwini, kiedy patrzą na swoją przeszłość wskazują na jej wyjątkowość i odmienność, a zrazem podkreślają związki z Europą. W odróżnieniu od innych narodów bałtyckich zbudowali własną państwowość już w średniowieczu i z małego państwa uczynili europejską potęgę rozciągającą się od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego. Niegdyś, historiografia litewska negatywnie postrzegająca unię polsko-litewską, współcześnie podkreśla, że dzięki niej dołączyła do rodziny państw europejskich.Z jakimi czarnymi kartami w swojej historii mierzą się Litwini? Dlaczego obecne przeznaczenie więzienia na Łukiszkach budzi kontrowersje?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z Dominikiem Wilczewskim, analitykiem, dziennikarzem, publicystą, autorem książki „Litwa po litewsku”.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Polska Parta Socjalistyczna na mapie politycznej II RP była jedną z ważniejszych sił. Co prawda, nigdy nie osiągnęła ani liczebności, ani poparcia na jakie mogły liczyć Narodowa Demokracja czy partie chłopskie, ale z jej szeregów wyszło wielu wybitnych działaczy, którzy odegrali znaczącą rolę nie tylko przed drugą wojną światowa, lecz także w jej trakcie. Socjaliści, choć wiele ich łączyło z komunistami, nigdy nie poszli w stronę rewolucji. Komunistyczną rewolucję jako drogę do przejęcia władzy, narzucania reform, tworzenia monopartyjnego państwa, uznawali za błędną. Niepodległość była dla nich rzeczą nadrzędną. Uważali, że ludzi trzeba wychowywać w duchu odpowiedzialności za swój zakład pracy, swoje miasto i państwo. Życie demokratyczne państwa postrzegali jako teren, na którym ludzie dojrzewają i uczą się odpowiedzialności.Jak w warunkach politycznych II RP odnajdowali się socjaliści? Co im zawdzięczamy spośród współczesnych zdobyczy państwa demokratycznego?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Andrzejem Friszke, pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN, znawcą najnowszej historii Polski.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Obóz w Stutthofie istniał 2077 dni. Niemcy uruchomili go 2 września 1939 r., kiedy przywieziono pierwszych 150 więźniów – głównie Polaków i Żydów. Jego lokalizacja w trudno dostępnym terenie, otoczonym z trzech stron lasem, a także wrogo nastawiona niemiecka ludność, uniemożliwiała praktycznie ucieczkę. Od 1942 r. Stutthof funkcjonował jako obóz koncentracyjny. Wybudowano w nim krematorium, a w 1943 r. komorę gazową, która początkowo służyła głównie do dezynfekcji odzieży, a dopiero od 1944 r. do uśmiercania ludzi. Przez Stutthof przeszło 110 tys. ludzi, z czego ponad 50 tys. stanowili Żydzi. Liczba ofiar wyniosła łącznie około 65 tys. W związku z ofensywą Armii Czerwonej Niemcy dwukrotnie ewakuowali obóz – w styczni 1945 r., a potem w kwietniu. Żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli tam dopiero 9 maja 1945 r. i uwolnili ostatnich stu więźniów.Jak wyglądała obozowa rzeczywistość? Czy w obozie działał konspiracja? Jaki los spotkał dwóch komendantów obozu i jego załogę?Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Marcinem Owsińskim, kierownikiem Działu Naukowego Muzeum Stutthof w Sztutowie.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Początki polskiego alpinizmu i himalaizmu sięgają dwudziestolecia międzywojennego. Pierwsza czteroosobowa ekspedycja w Himalaje wyruszyła latem 1939 r. z zamiarem zdobycia siedmiotysięcznika Nanda Devi East. Zakończyła się ona jednak dla polskiej ekipy tragicznie – dwóch jej członków zginęło w lawinie po zdobyciu szczytu. Pozostali wrócili do Polski, ale obaj zginęli w latach czterdziestych w niewyjaśnionych okolicznościach. Te tragiczne śmierci łączy się z legendą masywu Nanda Devi. W okresie stalinizmu wspinaczki wysokogórskie były ograniczone jedynie do rodzinnego kraju. Dopiero po odwilży Polacy wyruszyli, by zdobywać szczyty Alp, gór Związku Radzieckiego, czy Hindukuszu w Afganistanie, ale w Himalaje powrócili dopiero w latach siedemdziesiątych. Specjalnością polskich himalaistów w latach osiemdziesiątych stały się wyprawy zimowe, z tego powodu nazywano ich „Lodowymi Wojownikami”. Jak organizowano wyjazdy wysokogórskie w PRL? Z jakimi problemami mierzyli się wspinający? Dlaczego na początku lat dziewięćdziesiątych skończyły się złote czasy polskiego himalaizmu? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Andrzejem Paczkowskim, pracownikiem ISP PAN, prezesem Polskiego Związku Alpinizmu w latach 1974–1995.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

W latach 1945–1949, zanim powstały dwa państwa niemieckie, zostały zbudowane podwaliny nowego porządku politycznego, społecznego i kulturowego, którego wiele elementów widać we współczesnych Niemczech. Proces denazyfikacji przyniósł tylko połowiczne rezultaty. W realiach rodzącej się zimnej wojny i nadchodzącego – jak się wydawało – konfliktu z ZSRR alianci zachodni zdali sobie sprawę, że potrzebują zatrzymać sympatię Niemców po swojej stronie. Trudne warunki życia w zniszczonym i zrujnowanym kraju, a także duże straty w ludziach sprawiły, że społeczeństwo niemieckie szybko uznało siebie jako ofiarę nazizmu, a nie jego sprawcę. Ten sposób myślenia zaczął się zmieniać dopiero w latach sześćdziesiątych, m.in. pod wpływem procesów zbrodniarzy wojennych, które nagłaśniane przez prasę, uświadomiły Niemcom skalę popełnionych wówczas zbrodni. Jak kształtowała się niemiecka kultura pamięci o II wojnie światowej? Jak wyglądało codzienne życie w poszczególnych strefach okupacyjnych tuż po wojnie i jaką politykę prowadzili tam alianci? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Magdaleną Saryusz-Wolską, dyrektorką Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Po trwającej trzy lata wojnie domowej Hiszpania była poważnie zniszczona i wykrwawiona. Strat osobowych po jej zakończeniu dopełniały surowe represje stosowane przez reżim gen. Francisco Franco wobec przegranej strony republikańskiej (lewicowej) – m. in. wykonano co najmniej 50 tys. egzekucji, a ok. 300 tys. osób przebywało w więzieniach. Przejście od dyktatury do demokracji było możliwe dopiero po śmierci generała w 1975 r. Akuszerem demokratycznych przemian stał się król Juan Carlos, przygotowany wcześniej przez dyktatora do objęcia po nim funkcji. W 1977 r. odbyły się pierwsze od 1936 r. demokratyczne wybory parlamentarne, w tym samym roku uchwalono konstytucję, a także ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych. Hiszpańska droga do demokracji miała swoją specyfikę i swoje ułomności. Niezależnie od tego, kto rządził w Hiszpanii w kolejnych latach, nie dążono do rozliczenia zbrodni popełnionych w czasach minionego reżimu. Jak żyło się w Hiszpanii w czasie dyktatury gen. Franco? Jak zmieniało się hiszpańskie społeczeństwo i jakie czynniki na to wpływały? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Pawłem Machcewiczem z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, w latach 2008–2017 dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Sukces polskich kryptologów współpracujących z wywiadem francuskim, którzy złamali szyfr Enigmy, wynikał z wcześniejszych doświadczeń – wyniesionych m.in. ze służby w armiach państwach zaborczych. Dzięki przypadkowi polski wywiad w 1929 r. zapoznał się z handlową wersję Enigmy, gdy przesyłka z nią utknęła na warszawskim lotnisku Okęcie. Do pierwszego złamania szyfru Enigmy doszło na przełomie 1932/1933 r., tuż przed dojściem Adolfa Hitlera do władzy. Dokonali tego polscy matematycy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Polski wywiad podzielił się swoją wiedzą z wywiadem francuskim i brytyjskim dopiero przed wybuchem II wojny światowej. To przekazanie informacji umożliwiło Brytyjczykom dalszy rozwój metod łamania szyfrów w Bletchley Park, gdzie pracowali m.in. Alan Turing i jego zespół. Dzięki odczytywaniu niemieckich depesz alianci mogli wyprzedzać ruchy wroga, minimalizując straty i podejmując lepsze decyzje strategiczne. Przez wiele lat wkład Polaków w złamanie Enigmy był marginalizowany w historiografii. Obecnie docenia się ich kluczową rolę w wojennych sukcesach alianckich dla rozwoju kryptologii. Polscy kryptolodzy są uznawani za jednych z największych bohaterów wywiadu w XX wieku. Zapraszamy do obejrzenia i wysłuchania rozmowy z Mateuszem Jasikiem – zastępcą dyrektora ds. popularyzacji Muzeum II Wojny Światowej #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Po zakończeniu II wojny światowej Chorwacja stała się republiką związkową w ramach Jugosławii, w której rządy przejęli komuniści z Josipem Broz-Titą na czele. Konflikt serbsko-chorwacki należał początkowo do zagadnień, wobec którego socjalistyczne państwo stosowało politykę milczenia. Zaczęło się to zmieniać w latach sześćdziesiątych. W 1966 r. w obozie śmierci w Jasenovacu stanął pomnik upamiętniający ofiary reżimu ustaszowskiego, a sama Jugosławia ostatecznie zrezygnowała z projektu kształtowania państwa ponadnarodowego. Jak wyglądał proces emancypacji narodowej i państwowej Chorwatów? Kim był pierwszy prezydent niepodległej Chorwacji Franjo Tuđman? Dlaczego w 1991 r. w Chorwacji wybuchła wojna? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Tomaszem Stryjkiem z Instytutu Studiów Politycznych PAN i Collegium Civitas, znawcą historii i krajów Europy Środkowej i Wschodniej, badaczem polityki pamięci i polityki historycznej w stosunkach międzynarodowych. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

27 listopada 2024 r. weszło w życie zawieszenie broni między Izraelem a Hezbollahem. Zakończyło ono trwającą przeszło rok konfrontację między obydwoma podmiotami. Izraelska ofensywa lotnicza w ostatnich miesiącach zadała mu poważne straty: zabito przywództwo Hezbollahu, życie straciło kilka tysięcy jego bojowników, zniszczono także jego infrastrukturę. Organizacja od lat osiemdziesiątych działała na terenie Libanu i stawia sobie za cel zniszczenie Izraela. Odniosła na tym polu wiele sukcesów. Obecnie Hezbollah został poważnie osłabiony. Odbudowa jego zasobów potrwa miesiące jeśli nie lata. Jak zaczęła się historia Hezbollahu i jak na przestrzeni lat się zmieniała? Jakimi metodami terrorystycznymi się posługiwał? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Ryszardem Machnikowskim – socjologiem z Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

12 listopada 1989 r. doszło do wydarzenia, które zapowiadało przełom w relacjach polsko niemieckich. Trzy dni po obaleniu muru berlińskiego, w trakcie mszy w Krzyżowej Tadeusz Mazowiecki, premier rządu polskiego i Helmut Kohl, kanclerz Republiki Federalnej Niemiec przekazali sobie gest pojednania. Stanowił on uwieńczenie długiego procesu wzajemnego zbliżenia, który zapoczątkował list biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 r. Wbrew obawom wielu Polaków proces zjednoczenia Niemiec walnie przyczynił się do ostatecznej normalizacji wzajemnych stosunków. W 1990 r. oba państwa zawarły traktat graniczny, w którym Republika Federalna Niemiec ostatecznie uznała polską granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. Kolejny rok przyniósł traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. W dokumencie tym RFN zobowiązało się wesprzeć polskie staranie w dążeniu do integracji ze wspólnotą europejską. Stanowiło to mocne podwaliny pod przyszły sojusz obu państw w ramach uczestnictwa w NATO i Unii Europejskiej. Zapraszamy do obejrzenia i wysłuchania rozmowy z dr. Kazimierzem Wóycickim – opozycjonistą w czasach PRL, dziennikarzem, byłym dyrektorem Instytutu Polskiego w Düsseldorfie, autorem publikacji poświęconych niemieckim rozrachunkom z przeszłością, wykładowcą w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2019 r. prowadzi Akademię Wschód przy Fundacji Domu Wschodniego. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

W okresie międzywojennym państwo rumuńskie zajmowało największy obszar w swojej historii. Pod wieloma względami przypominało ono międzywojenną Polskę, z tym że wiele zachodzących tam zjawisk i procesów było spotęgowanych. Rumunia była krajem wybitnie rolniczym, w dużo większym stopniu nierównomiernie rozwiniętym, bardziej wieloetnicznym i zdecydowanie niestabilnym politycznie. Podobnie jak w innych państwach Europy pojawił tu się ruch wzorowany na faszyzmie włoskim – Żelazna Gwardia. Wprowadziła ona terroryzm do rumuńskiej polityki. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. hab. Błażejem Brzostkiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Trwający od kilkudziesięciu lat spór izraelsko-arabski nosi znamiona konfliktu nierozwiązywalnego. Taki pogląd podziela duża część społeczeństwa izraelskiego, dzięki odpowiedniej narracji, latami utrwalanej przez polityków. Żadna ze stron nie widzi możliwości zakopania topora wojennego. W wyniku toczącej się od ponad roku wojny – po ataku Hamasu 7 października 2023 r. – zginęły tysiące ludzi, z czego tylko w samej Gazie wojska izraelskie zabiły ok. 43 tys. jej mieszkańców. Czy jest nadzieja na pokój na Bliskim Wschodzie? Jakie psychologiczne i społeczne mechanizmy prowadzą do powstania nierozwiązywalnych konfliktów? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Danielem Bar-Talem, psychologiem społecznym, emerytowanym profesorem Uniwersytetu w Tel Awiwie i członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk, autorem teorii nierozwiązywalnych konfliktów makrospołecznych. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Polska Partia Socjalistyczna została powołana na zjeździe paryskim w 1892 r. Stworzyli ją inteligenci ze szlacheckimi korzeniami, którzy uważali, że robotnicy powinni walczyć o swoje prawa i na tej drodze należy ich wspierać. Od początku socjaliści głosili hasła niepodległościowe – potrzebę odbudowy demokratycznej Rzeczypospolitej. W pierwszych latach swojej działalności w kraju PPS pod względem organizacyjnym opierała się przede wszystkim na siatce „Robotnika” – podziemnego pisma. PPS z nielicznej w końcu XIX w. partii stała się w 1906 r. organizacją liczącą 30 tys. członków. Jednak po rewolucji 1905 r. w wyniku carskich represji, a także utraty nadziei na zwycięstwo szeregi partii topniały. Czy Józef Piłsudski był marksistą? Dlaczego w 1906 r. doszło w PPS do rozłamu? Dlaczego rząd Ignacego Daszyńskiego utworzony 7 listopada 1918 r. w Lublinie nie przetrwał? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. dr. hab. Andrzejem Friszke z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, autorem książki Państwo czy rewolucja. Polscy komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Kobiety zaznaczyły swoją obecność w polityce ostatnich dwóch dekad PRL – zarówno w oficjalnych organizacjach i strukturach partyjnych, jak i w opozycji demokratycznej. Warto pamiętać, że pomimo wzrostu ich liczby w PZPR w epoce Gierka (niektóre z nich pełniły funkcję I sekretarzy), nie przełożyło się to na większy ich udział we władzy. Z kolei zaangażowane kobiet w opozycję wiązało się niejednokrotnie z poświęceniem dla innych kosztem rodziny, zdrowia, a czasem kariery zawodowej. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr Katarzyną Stańczak-Wiślicz, naukowczynią z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, członkinią zespołu Archiwum Kobiet #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…

Początek historii ISIS wiąże się z postacią Abu Musaba az-Zarkawiego, jordańskiego terrorysty, który w latach osiemdziesiątych walczył w Afganistanie. Państwo Islamskie jako organizacja terrorystyczna powstało w 2006 r., stopniowo rozszerzało swoje wpływy, aż w 2014 r. ogłosiło powstanie kalifatu na części terytorium Iraku i Syrii. Było pierwszą organizacją, której udało się stworzyć strukturę państwową. Atakowało obce wojska stacjonujące w Iraku, organizowało zamachy terrorystyczne wymierzone w szyitów, a także społeczeństwa europejskie. W jego szeregach walczyli muzułmanie nie tylko z krajów arabskich, lecz także Europejczycy, głównie z Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Kacprem Rękawkiem, ekspertem do spraw terroryzmu i jego zwalczania – pracownikiem Międzynarodowego Centrum Badań na rzecz Zwalczania Terroryzmu w Hadze. #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czy Buycoffee.to/historiabezkitu Zajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl…