Umiejętność przepowiadania przyszłości przypisywał sobie nie tylko Nostradamus. Wielu twierdziło, że czytając z gwiazd, z kart lub rozrzuconych kości są w stanie ostrzec przed mającymi nadejść zdarzeniami. W XX wieku pojawiła się futurologia - studia nad przyszłością. W odróżnieniu od wróżbitów czy jasnowidzów futurolog korzysta z narzędzi naukowyc…

Historia zarówno poszczególnych krajów, jak i całych kontynentów, kształtowana była przez niezliczone czynniki. Wśród nich wymienić można wojny, sojusze czy walkę o dostęp do surowców naturalnych. Nie bez znaczenia były też ambicje i talent jednych przywódców przy niekompetencji przywódców pozostałych. Znacznie mniej spektakularna, choć nie mniej i…

Niebo pełne jest samolotów. Tylko w tym roku na europejskim niebie leciały już 10 milionów razy, co oznacza średnią sięgającą niemal 30 tysięcy lotów dziennie. Mimo ogromnej intensywności ruchu w powietrzu, podróżowanie tą drogą jest jedną z najbezpieczniejszych form transportu. Jest to możliwe dzięki postępowi technicznemu, profesjonalizmowi pilot…

Historia pełna jest zdarzeń, w których centrum znajdowały się podsłuchy. Afera Profumo, afera Watergate, Operacja Rubikon czy agenci Stasi, którzy na masową skalę podsłuchiwali obywateli NRD w trosce o ich prawomyślność. Przykładów jest znacznie więcej, dotyczą także współczesnej Polski. Co ważne, ofiarami podsłuchiwania mogą być nie tylko politycz…

Kiedy w marcu 2011 roku w Japonii zatrzęsła się ziemia, zmieniło się życie setek tysięcy ludzi. Duża część z nich to mieszkańcy miejscowości leżących obok Elektrowni Atomowej Fukushima Dai-Ichi, która zalały ogromne fale tsunami. Ludzi ewakuowano - zostawili za sobą domy, pola i wspomnienia, do których dzisiaj próbują powracać. Na tym tle ujawnia s…

W 1947 roku pilot Kenneth Arnold obwieścił światu, że widział dziwne, błyszczące obiekty latające. Od tego czasu skrót UFO zaczął robić międzynarodową karierę. Wraz z nim powstało przekonanie, że gdzieś w kosmosie żyją istoty, które regularnie nas odwiedzają. Część Ziemian w tej wierze poszła nawet dalej i wokół tajemniczych Obcych stworzyła kulty …

Od 1815 roku Szwajcaria uznawana jest za państwo neutralne. 200 lat później jej obywatele mogą pochwalić się krajem, który mimo braku surowców naturalnych i niewielkiej powierzchni należy do najbogatszych państw na świecie, a jego waluta wpływa również na nasze, polskie portfele. Czy kluczem do sukcesu Szwajcarii jest jej neutralność? Jak wpływa on…

Dokładnie 7 lat temu w niecodziennych okolicznościach Katalonia ogłosiła niepodległość i oderwanie się od Hiszpanii. W odpowiedzi rząd w Madrycie zawiesił autonomię tego regionu. Nieco później do więzienia trafili katalońscy politycy, ale premier Katalonii zdołał zbiec. Na ile echa tego narodowego zrywu są wciaż słyszalne w Barcelonie? Czy Katalońc…

Jeśli wierzyć tekstom piosenek, diamenty są wieczne i to spośród nich kobiety wybierają najlepszych przyjaciół. Pewne jest, że diament uchodzi zarówno za symbol luksusu, jak i uczucia dla drugiej osoby. To przekonanie było budowane w nas przez dekady, a jego autorem jest południowoafrykańska firma, niegdyś diamentowy monopolista. Dzisiaj rynek kami…

Gdy w 1965 roku Singapur znalazł się poza granicami Federacji Malajskiej, powstało państwo, które trzeba było wymyślić od zera. Zaledwie trzydzieści lat później ten niewielki kraj stał się światowym centrum finansowo-technologicznym i jednym z najbogatszych państw świata. Obywatele Singapuru cieszą się bezpieczeństwem i dobrobytem, a ojczyzna dba o…

Za jedną z pierwszych map w historii uważa się dzieło Ptolemeusza z Aleksandrii. Datuje się je na II wiek p.n.e. Choć nie przetrwało do dzisiejszych czasów, można je odtworzyć na podstawie współrzędnych podanych przez autora. Mapa Ptolemeusza miała duży wpływ na średniowiecznych i renesansowych kartografów, w tym na Gerarda Merkatora. Zaproponowana…

Przez blisko 600 lat Habsburgowie kontrolowali państwo, które należało do hegemonów Europy. Austriacka monarchia, później jako monarchia austro-węgierska, w chwili swojej największej chwały sięgała od Tyrolu, przez Bałkany, aż po zachodnią Ukrainę. W 1918 roku kres władzy Habsburgów był też kresem cesarstwa, a Austria stała się jednym z najmniejszy…

Niemal 90 procent mieszkańców Indonezji to muzułmanie. Rozsiani na kilku tysiącach wysp nie stanowią jednorodnej grupy religijnej. Na ich wiarę ma wpływ historia oraz obecność przedstawicieli innych religii. Tak jest na wyspie Lombok, gdzie obok siebie żyją muzułmanie oraz balijscy hinduiści. W jednej z tamtejszych wsi wspólnie dzielą jedną świątyn…

To, jak będą wyglądać miasta przyszłości, nie jest związane wyłącznie z nowymi technologiami, które powstają w zaciszu laboratoriów. Jedną z kluczowych kwestii jest nasza - społeczeństwa - gotowość do przeprowadzenia zmian. Na ile jesteśmy na nie otwarci? Czy akceptujemy stojące przed nami poważne wyzwania klimatyczne? I jakie miejsce w miastach po…

W 2022 roku 43 procent małżeństw zawartych w Stanach Zjednoczonych skończyło się rozwodem. Drugie i trzecie małżeństwa rozpadają się jeszcze częściej. Tymczasem w Indiach rozwody stanowią zaledwie kilka procent w skali całego kraju. Dlaczego tak jest? Czy ma to związek z instytucją małżeństw aranżowanych? I czy małżeństwa aranżowane wykluczają zwią…

#218 - O tropach, kryminalistyce i konserwach zapachowych (gościni: dr Jagoda Dzida) Na ile techniki, które poznajemy w książkowych lub filmowych kryminałach mają związek z realną pracą śledczych? Co jest fikcją, a co prawdziwym sposobem na dotarcie do sprawcy? Zapraszam na mniej typowy niż zwykle, wakacyjny odcinek, dzięki któremu dowiecie się, kt…

Według ONZ na świecie żyje 150 milionów osób bezdomnych. Tylko w Europie jest ich co najmniej 900 tysięcy, ale to tylko dane szacunkowe. Wiadomo natomiast, że problem narasta i zaledwie garstka krajów, na przykład Finlandia, notuje zmiany na lepsze. Zjawisko bezdomności jest obecne również w Polsce - z tegorocznych badań wynika, że osób pozbawionyc…

Rozpoczęły się 33. Letnie Igrzyska Olimpijskie w Paryżu. To jedna z największych imprez sportowych w historii, która od organizatorów wymagała wielu lat przygotowań oraz gigantycznych wydatków kosztów. Francja najpewniej na igrzyskach nie zarobi, ale w grę wchodzi zysk innego rodzaju - wizerunek. Sport był i jest wykorzystywany jest jako skuteczne …

W połowie XVI wieku niderlandzcy mennonici szukali nowego miejsca do życia. Ojczyzna nie mogła zapewnić im bezpieczeństwa i religijnej wolności, dlatego część z nich odpowiedziała na zaproszenie Polaków i osiadła na Żuławach. Tu dali się poznać jako doskonali rolnicy, których umiejętności i zasobność portfela budziły zazdrość. Dzisiaj ślad kilkuset…

Tysiąc kilometrów kwadratowych to niewielki obszar, ale dla rdzennych mieszkańców Zaolzia ma duże znaczenie. Przez lata ten teren był kością niezgody między Czechosłowacją a Rzeczpospolitą. Kilka razy przechodził z rąk do rąk aż ostatecznie znalazł się w granicach Republiki Czeskiej. Dzisiaj na miejscu wciąż żyje kilkudziesięciotysięczna polska mni…

Na wolności żyje blisko 5500 tygrysów. Duża część z nich zamieszkuje teren Indii - to tygrysy bengalskie. Większość przebywa w specjalnie wytyczonych parkach narodowych, z których wyróżniają się Sundarbany. Na tym pokrytym lasami namorzynowymi obszarze tygrysy współistnieją tuż obok ludzi. Czasem ich ścieżki krzyżują się, a wtedy jeden z największy…

W początkowych latach istnienia islamu modlący się wierni kierowali swoje twarze w kierunku Jerozolimy. Dopiero później ich wyznacznikiem stało się rodzinne miasto Mahometa - Mekka. To tam od zarania dziejów pielgrzymują muzułmanie z całego świata. W tym roku za sprawą upałów co najmniej 1300 pielgrzymów zostało w Mekce na zawsze. Kontrolę nad tym …

Na mapie Azji Środkowej Uzbekistan wydaje się białą plamą. Kojarzymy go jedynie z produkcją bawełny oraz Jeziorem Aralskim, które stało się tej bawełny ofiarą. Istniejącym od 1991 roku krajem przez ponad dwie dekady rządził autokratyczny prezydent, jego rodzina oraz zaufana świta. Cenzura i ograniczenie wolności dotykały wszystkich sfer życia, nie …

W Japonii popularne anime (japońskie filmy animowane) mają rozpoznawalność większą od najbardziej znanych hitów kinowych z klasyczną obsadą. W grę wchodzi widownia liczona w dziesiątkach milionów widzów, którzy rekrutują się głównie spośród nastolatków i wchodzących w dorosłość Japończyków. Tak duża skala oddziaływania anime rodzi pytania o rolę ic…

Dla osoby z zewnątrz nawigacja wśród chorwackich symboli narodowych może być wyzwaniem. Czasem to, co wydaje się neutralne i zwyczajne może okazać się deklaracją poglądów na temat kraju i jego przeszłości. A przeszłość ta jest materią złożoną. Budzi też kontrowersje, przy czym nie chodzi wyłącznie o wojnę lat 90., gdy narodziła się niepodległa Chor…

W bezpośrednim sąsiedztwie wsi Boca Chica w Teksasie testowany jest Starship - największa i najpotężniejsza dwustopniowa rakieta w historii. To ona ma ponownie zabrać ludzi na Księżyc, a później - kto wie - na Marsa. Obszar należy do firmy SpaceX, która jest oczkiem w głowie miliardera Elona Muska. Jednak Boca Chica oraz jej okolice ważne są równie…

Nanoroboty, które w naszym ciele wykryją i zlikwidują choroby. Telefony cienkie jak papier i budynki, które całą swoją powierzchnią pobierają energię słoneczną. Te futurystyczne wizje wyszły już z kart książek science-fiction, a w laboratoriach pochylają się nad nimi naukowcy. To tam trwają próby i badania nad materiałami przyszłości, m.in. nad gra…

Człowiek potrafi pływać od dawna. Wiemy, że w wielu zakątkach globu częścią rycerskiego rzemiosła była umiejętność posługiwania się orężem w wodzie. Współczesna historia pływania rozpoczęła się w połowie XIX wieku, a swoje apogeum miała już w wieku XX. To wtedy w wyścigach pływackich dominowali Hawajczycy, dla których woda była naturalnym i oswojon…

Gdy Muammar Kaddafi obejmował rządy nad Libią, miał 27 lat. Władzę utrzymał przez lat 42 aż skierowana przeciwko niemu społeczna rebelia zakończyła zarówno jego niebywałą karierę, jak i życie. Był jednym z najbardziej ekscentrycznych i nieprzewidywalnych przywódców świata. Gdy go zabrakło, Libia pogrążyła się w wewnętrznych sporach, które doprowadz…

Safari rozumiane jako oglądanie dzikich zwierząt w ich naturalnych, afrykańskich siedliskach to koncepcja relatywnie nowa. Jednym z jej promotorów był amerykański prezydent Theodore Roosevelt. Dla wielu turystów z Europy, USA czy Azji Wschodniej safari jest jedynym powodem, by odwiedzić Afrykę. Ich liczba rośnie w szybkim tempie, podobnie jak docho…

Niewiele jest stolic tak rozległych i tak wewnętrznie złożonych jak Miasto Meksyk. Już sama nazwa tej aglomeracji podpowiada, że w grę wchodzi miejsce niestandardowe. Miejsce z historią sięgającą czasów prekolumbijskich, gdy zamiast ciągnących się po horyzont budynków było tam jezioro. W stolicy Meksyku mieszka Juan Villoro, dziennikarz, publicysta…

W chwili swoich narodzin Argentyna była państwem znacząco mniejszym niż obecnie. To, że dzisiaj rozpościera się na przestrzeni ponad 3 tysięcy kilometrów, zawdzięcza podbojom na dalekim południu kontynentu - w Patagonii. Mimo że teren był izolowany i trudno dostępny, miał już wówczas swoich gospodarzy. Nie przeszkodziło to Argentyńczykom w radykaln…

Za 6 lat Belgia obchodzić będzie 200 lat niepodległości. Niewielki kraj, który choć leży na uboczu stanowi centrum Europy, zbudowali Flamandowie i Walonowie. Dwie społeczności, które dzieli język, historia oraz geografia. Mimo bezdyskusyjnych różnic do dzisiaj są w stanie wspólnie szukać porozumienia, by łączyć ogień z wodą. Są razem, ale osobno - …

[Ze względu na niezależny od autora BŚ błąd serwera należącego do Spotify oryginalny odcinek #200 urywa się przed zakończeniem. Ta wersja jest wersją pełną po ponownym przesłaniu na serwer pliku z odcinkiem] W oczach wielu mieszkańców Globalnego Południa Europa jawi się jako wymarzone miejsce do życia. Część z nich decyduje się na migrację ze swoic…

W oczach wielu mieszkańców Globalnego Południa Europa jawi się jako wymarzone miejsce do życia. Część z nich decyduje się na migrację ze swoich ojczyzn, a gdy droga legalna pozostaje zamknięta, wybierają kosztowną i często obarczoną wysokim ryzykiem pomoc przemytników. Nawet jeśli dostaną się do celu swojej podróży, na miejscu grozi im deportacja. …

Jaką rolę pełni ambasador? Gdzie leżą granice jego wolności? Jaka powoduje nim motywacja? A także jak daleko może podejmować ryzyko? Mimo że praca dyplomatów jest regulowana zarówno protokołem dyplomatycznym, jak i instrukcjami z kraju macierzystego, nie wszystkie pytania mają jednoznaczną odpowiedź. Pewne jest natomiast, że kluczem do kraju, w któ…

Ornitologia sięga swoją historią czasów antycznych, ale jej rozkwit to dopiero XIX wiek. Już wtedy po raz pierwszy obrączkowano ptaki, by móc zrozumieć ich życie i zwyczaje. W wieku XXI wciąż używamy tej samej metody, do której dołączyły nowe rozwiązania z użyciem zaawansowanego sprzętu. Mimo tego nasza wiedza o ptakach wciąż jest niekompletna. Wym…

W elektroniczne gry wideo na świecie gra ponad pół miliarda ludzi. To jedna z najszybciej rozwijających się form rozrywki, z którą związane są duże pieniądze. Równolegle do gier używanych rekreacyjnie organizowane są turnieje i mecze, w których ścierają się profesjonalni gracze. To oni tworzą e-sport. To rywalizacja, dla której areną są gry wideo. …

Jeśli wziąć pod uwagę zasoby naturalne oraz możliwości rolnictwa, Republika Wybrzeża Kości Słoniowej należy do najbogatszych państw Afryki. Mimo nazwy, najważniejsza dla kraju jest produkcja kakao - to światowy lider, który dostarcza ponad 30 procent globalnej produkcji tego surowca. W odróżnieniu od wielu państw regionu, ojczyzna Iworyjczyków prze…

Można przyjąć, że na jednego człowieka przypadają blisko 3 miliony pająków. Mało jest zwierząt, które mają gorszą od nich reputację. Jej podstawa bierze się z faktu istnienia pająków jadowitych, jednak zaledwie garstka z nich stanowi dla ludzi realne zagrożenie. Chociaż znamy ok. 50 tysięcy gatunków tych zwierząt, nasza wiedza na ich temat jest zas…

Wybrzeże Somalii przez lata było uważane za jeden z mateczników współczesnych piratów. To tam zdarzało się najwięcej ataków na statki handlowe, co nierzadko kończyło się porwaniem załóg i żądaniem okupu. Dzisiaj somalijscy piraci są cieniem swojej świetności, ale nie tylko oni stanowią zagrożenie na morskich szlakach. Od listopada 2023 roku na Morz…

Niemal 70 procent powierzchni Japonii zajmują góry. Wiele z nich pokrytych jest lasami. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że cała Japonia jest niewiele większa od Polski, a ludzi żyje tam trzy razy więcej niż w naszym kraju, wtedy stanie się jasne, dlaczego Japończycy zmuszeni są osiedlać się na relatywnie małej przestrzeni, tworząc tak gigantyczne aglom…

Aczowie to jedna z rdzennych społeczności zamieszkujących Paragwaj. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu żyli w izolacji i ich kontakt ze współczesnym światem był bardzo ograniczony. Mimo że tworzą zaledwie ułamek populacji państwa, najnowsza historia Paragwaju jest blisko związana z ich losem i odcisnęła na nich swoje wyraźne piętno. Dzisiaj, konfrontuj…

Błyskawiczny rozwój sztucznej inteligencji (SI) rodzi pytania o przyszłość. W ciągu najbliższych lat SI może wpłynąć nie tylko na rynek pracy, ale także na wiele innych aspektów życia ludzi, w tym na przebieg konfliktów zbrojnych. Istnieją już drony bojowe, które są w stanie samodzielnie, bez udziału człowieka, atakować wyznaczone cele. Można się s…

Jakucki szaman powinien mieć bęben i płaszcz. Powinien też być odpowiednio skomunikowany z przylegającymi do nas światami, by móc ingerować tam, gdzie ingerować trzeba. Ale skąd to wszystko wiemy? Skąd wiedzą o tym sami Jakuci? Czy po wielu dekadach zwalczania przez ZSRR jakuckich wierzeń można je teraz zrekonstruować? A jeśli tak, do jakiego stopn…

W XXI wieku dwa tsunami zapisały się w historii. W 2004 roku po trzęsieniu ziemi na dnie Oceanu Indyjskiego powstały fale, które spustoszyły wybrzeża kilku azjatyckich państw. W 2011 roku tsunami uderzyło w Japonię, niszcząc m.in. elektrownię atomową Fukushima 1. Oba te zdarzenia wydają się wyjątkowe, jednak tsunami zdarzają się częściej niż dotych…

Pekin nie kryje, że jego celem jest włączenie Tajwanu w granice Chińskiej Republiki Ludowej. By ten cel osiągnąć, prezydent Xi Jinping stara się wpłynąć na Tajwańczyków, by ci z kolei wpłynęli na swoje władze. W arsenale Chin, oprócz okrętów, myśliwców i bombowców znalazła się też bogini Mazu, której kult jest na Tajwanie bardzo popularny. (Jak wie…

Mało jest zwierząt tak wyjątkowych jak niesporczaki. Ich zachowanie i umiejętności wciąż zadziwiają biologów. Niesporczaki, które zobaczyć można jedynie po mikroskopem, są niezwykle odporne i wytrzymałe. Odporność ta wykracza poza naszą wiedzę o organizmach żywych i nasuwa kluczowe pytanie: jak one to robią? Poszukiwania odpowiedzi trwają. Gdy ją z…

W latach 70. XX wieku król małego, himalajskiego państwa zdecydował się na zmiany. Postanowił przeprowadzić swoje królestwo z czasów feudalnych do nowoczesności. Jednocześnie stworzył koncepcję, która wówczas wydawała się niedorzeczna: chciał, by najważniejszym celem państwa stał się dobrostan jego obywateli. W ten sposób w opozycji do Produktu Kra…

W XII wieku powstało Królestwo Sycylii. W różnych postaciach istniało do XIX wieku, gdy w 1861 roku wyspa została wchłonięta przez nowe, zjednoczone państwo włoskie, na czele którego stanął Wiktor Emanuel II. Mimo tego Sycylijczycy do dzisiaj podkreślają swoją odrębność i dystans do władz w Rzymie. Na czym ta odrębność polega? Czym Sycylia różni si…